عید قربان به عنوان بزرگترین عید در ترکیه به شمار می رود. نماز عید قربان با مشارکت میلیونی مردم مسلمان ترکیه و در مساجد هر محل برگزار می شود و عموما به علت نبود جا، ناشی از حضور اغلب مردم، صف های طولانی در خارج از مسجدها در کوچه ها و خیابان ها نیز تشکیل می شود. 

بر اساس عرف مرسوم در ترکیه، هر کسی که قدرت مالی خرید گوسفند و یا گوساله برای قربانی را داشته و بدهکار نباشد، در سه روز اول از تعطیلات عید قربان، گوسفند یا گوساله ای را به عنوان قربانی ذبح و گوشت آن را به فقرا احسان می کند، لازم به ذکر است که مناطقی برای قربانی کردن گوسفندان در هر شهری توسط دولت مشخص می شود و قربانی کردن در مناطق دیگر غیرقانونی ست. در شهرهای بزرگ مانند استانبول بسیاری از مسلمانان به جای قربانی کردن پول آن را به فقرا کمک می کنند.

سال گذشته بهای هر راس گوسفند قربانی در ترکیه رقمی بین ۴۰۰ الی ۸۰۰ لیره ترک (هر لیره ترک حدود ۱۵۰۰ تومان) و هر رأس گوساله و یا گاو قربانی نیز بین ۲ هزار الی ۱۰ هزار لیره ترک عنوان شد. ذبح قربانی در عید قربان سال گذشته در ترکیه ۲٫۵ میلیون راس گوسفند و ۸۰۰ هزار راس گاو و گوساله بود. به عبارتی مردم مسلمان ترکیه امسال برای ذبح قربانی رقمی حدود ۴ میلیارد لیره ترک هزینه می‌کنند. تامین گوسفند و یا گاو و گوساله قربانی در ترکیه از طریق اینترنت به راحتی امکانپذیر است.

بسیاری از موزه ها، بازارها و مراکز خرید در اولین روز از تعطیلات بسته اند اما برخی دیگر برای روز دوم تعطیلات باز هستند و بیشتر بانک ها، کسب و کار و ادارات دولتی برای پنج روز یا بیشتر بسته اند اما حمل و نقل عمومی در تعطیلات همچنان به کار خود ادامه میدهند و در این ایام به ظرفیتشان اضافه می شود، همچنین وسایل نقلیه عمومی در این ایام معمولا شامل تخفیف ۵۰ درصدی خواهند بود.

* امسال تعطیلات عید قربان از ۲۳ تا ۲۷ سپتامبر خواهد بود، اما به احتمال زیاد دوشنبه و سه شنبه نیز برای مدارس و ادارات دولتی تعطیلی رسمی اعلام می شود.

پس از خریداری حیوانی که قرار است، قربانی شود، نوبت خانه تکانی می رسد. پس از آماده شدن خانه برای پذیرایی از میهمانان نیز مردم برای انجام خرید عید، راهی بازار می شوند. ابتدا برای کودکان لباس و کفش عید خریداری می شود. سپس شیرینی، شکلات و آجیل مخصوص عید خریداری می شود تا با آن از میهمانان عید پذیرایی گردد.در روز عرفه که روز قبل از عید است، آمادگی ها برای عید سرعت می گیرد. در این روز بر دست و پای حیوانی که قرار است قربانی شود، حنا بسته می شود. این حنا بدین معنی است که تو را در راه خدا قربان می کنیم.

در بعد از ظهر روز عرفه مردم به زیارت اهل قبور می روند. نزدیکان متوفی بر سر مزار حاضر می شوند. ابتدا بر روی سنگ قبر آب ریخته و آن را می شویند. سپس برای شادی روح مردگان دعا خوانده و قرآن تلاوت می کنند. در برخی از مناطق از کسانی که بر سر مزار حاضر شده اند، با غذاهایی که از آرد و نان درست شده، پذیرایی می شود.

در عصر روز عرفه، تمامی اعضای خانواده حمام می کنند. به این حمام “آب عرفه” گفته می شود. پس از پایان حمام، تمامی اعضای خانواده آماده هستند تا به استقبال عید بروند.

در روز عید تمامی اهل خانه، صبح بسیار زود از خواب بیدار می شوند. سپس مردان خانواده برای برپایی نماز عید به مساجد می روند. پس از اقامه نماز و با بازگشت مردان به خانه، اهل خانه همدیگر را بوسیده و عید را به یکدیگر تبریک می گویند. جونان و کودکان دست بزرگترها را می بوسند. بزرگترها نیز به کوچکترها عیدی می دهند و آنها را خوشحال می کنند. در برخی از شهرهای کوچک، طبل زن روز عید، طبل خود را بر دوش انداخته و با خواندن اشعار محلی در کوچه پس کوچه های شهر می گردد و آمدن عید را به مردم تبریک گفته و عیدی می گیرد.

در روز اول عید، قربانی ها ذبح می شود و گوشت آنها به خانه آورده می شود. در رابطه با توزیع گوشت قربانی برخی قوانین خاص نیز وجود دارد. یک سوم از گوشت قربانی متعلق به اهل خانه است. یک سوم از آن متعلق به همسایگان و خویشاوندان است و یک سوم دیگر نیز در بین فقراء توزیع می گردد. آیه ۲۸ سوره حج در این رابطه می فرماید: از گوشت قربانی ذبح شده هم خود بخورید و هم آن را در میان فقراء توزیع کنید. ذبح قربانی علاوه بر بجای آوردن یک فریضه دینی، کمک، تعاون، همکاری و همیاری را نیز تشویق می کند.

در روز عید قربان معمولا به دیدن بزرگان خانواده، فامیل و همسایه ها می روند. افرادی که بین آنها کدورتی ایجاد شده، به بهانه عید به دید و بازدید یکدیگر می روند. قهرها آشتی می کنند. کودکان فامیل و محله جمع شده و به شکل دسته جمعی به دم در خانه می روند. عید را به اهالی خانه تبریک گفته و شیرینی، شکلات و عیدی می گیرند. در روز عید قربان با استفاده از گوشت قربانی ذبح شده، قورمه درست شده و با آن از میهمانان پذیرایی می گردد. انواع دلمه، پلو، آش، حلوا و باقلوا از دیگر خوراکیهای مشهور و محبوب روز عید هستند.

در برخی از مناطق آناتولی و بخصوص در شهرها و روستاهای کوچک، اهالی شهر و یا آن روستا در میدان بزرگ شهر و یا در مکانی خاص گرد آمده و عید را به یکدیگر تبریک می گویند. شهرستان “کیزیل اؤره ن” افیون کاراحیصار نمونه زیبای این سنت می باشد. مردم این شهرستان زیر درخت چنار بزرگ شهر که چندین صد سال سن دارد، جمع می شوند و عید را به یکدیگر تبریک می گویند. اولین فردی که از مسجد “اولو جامی” واقع در زیر این درخت چنار بیرون می آید، با اهالی شهر که زیر درخت جمع شده اند، دست داده و عید را به آنها تبریک می گوید. این تبریکات ساعتها طول می کشد. در برخی مناطق نیز با استفاده از غذاهایی که مردم در خانه های خود پخته اند، در میدان اصلی شهر و یا روستا سفره های بسیار بزرگ پهن می شود. همه مردم باهم غذا خورده و عید را به یکدیگر تبریک می گویند. این نمونه ها نشان می دهد که هدف از جشن عید قربان برابری، همیاری و تعاون می باشد.

گرچه امروز اکثر آداب و رسوم قدیمی مربوط به عید، به دست فراموشی سپرده است، اما اکثر مردم هنوز مراسم جشن و شادی ترتیب یافته به مناسبت عید و آب نباتهای رنگی، شیرینی، شکلات، چرخ و فلک، پشمک و حلوا شکری های فروخته شده در میادین عید را فراموش نکرده اند. همه اینها خاطرات فراموش نشدنی روزهای عید در زمان کودکی هستند.

در واقع اعیاد وسیله و بهانه ای هستند برای باهم بودن، باهم شاد شدن و باهم خندیدن، باهم خوردن و باهم سهیم شدن، وسیله و بهانه ای برای صلح، دوستی و آشتی. امیدواریم که هر روزتان عید و اعیادتان پر از شادی و شور باشد.