کاخ اسحاق پاشا ترکیه | İshak Paşa Sarayı

کاخ اسحاق پاشا (İshak Paşa Sarayı) یک کاخ و مجتمع بازسازی شده واقع در منطقه دوغوبیازیت  Doğubyazıt استان آذری شرقی ترکیه است. کاخ اسحاق پاشا یک کاخ عثمانی است که ساخت آن در سال ۱۶۸۵ توسط کلاک عبدی پاشا، در خلیج استان بیازیت شروع شد. ساخت این کاخ در نهایت توسط پسرش اسحاق پاشا ادامه یافت و توسط نوه او مهمت پاشا به پایان رسید. با توجه به کتیبه نصب شده بر بالای درب ورودی آن، بخش حرم کاخ، توسط نوه او اسحاق (ایزاک) پاشا در سال ۱۷۸۴ تکمیل شد.

این کاخ توسط چه کسی ساخته شده است؟

کاخ اسحاق پاشا ترکیه در طول یک قرن، توسط نسل های خانواده پاشا ساخته شده است. طاق ها، قوس ها و گنبدهای الهام گرفته از معماری اسلامی کاخ، بیش از ۴۰۰ سال است که جان سالم به در برده و زیبایی خود را به رخ می کشد. نشستن این بنای بی نظیر در نزدیکی مرزهای ایران، طراحی معماری کاخ را به شدت تحت تاثیر فرهنگ همسایه آن قرار می دهد و از پیچیدگی های بناهای عثمانی دور می کند. کاخ اسحاق پاشا ترکیه با مجموعه ای از امکانات و خدمات پیچیده از قبیل نانوایی، مسجد، سیاه چال ها و حتی حرم خود را به رخ بازدیدکنندگان می کشد. معماری آن تحت تأثیر معماری و فرهنگ ارمنی، پارسی، گرجی، سلجوقی و عثمانی بوده است. این کاخ همچنین یک کاروانسرای تجاری داشته که در کل ۳۶۶ اتاق برای آن ساخته شده است. 

قلعه قدیمی

اگر در سمت شرقی کاخ اسحاق پاشا ترکیه نگاهی بیندازید، باقی مانده های کاخ قدیمی اسکی کاله (Eski Kale) را خواهید دید. تاریخ ساخت این قلعه احتمالا به دوران اورارتویی ها (حدود ۸۰۰ سال قبل از میلاد) بازمی گردد. این بنا به همراه مسجد اسکی بیازیت (Eski Bayazıt) که مربوط به قرن شانزدهم میلادی است و بر پایه های بنای قدیمی ساخته شده همچنان پابرجاست.

کاخ اسحاق پاشا

کاخ اسحاق پاشا ترکیه در مرکز شهر قدیم ساخته شده است. این کاخ در بالای تپه ای پر شیب و درحالی که از سه طرف با کوه ها و صخره ها احاطه شده قرار گرفته است. فقط سمت شرقی تپه که در آن ورودی اصلی کاخ واقع شده، مکان مناسبی برای ورود و البته رسیدن به کاخ است. برای ساخت سکویی که کاخ بر روی آن قرار دارد، تراس و دیوارهایی بسیار بلند و مرتفع در نواحی شمالی، جنوبی و قسمتهای غربی آن ساخته شده است. این کاخ شامل طبقات مختلفی است. برخی از قسمت های آن یک طبقه، برخی دو طبقه و برخی اجزاء با احتساب زیرزمین سه طبقه هستند؛ و تمام این بخش ها، عمدتا در اطراف دو حیاط ساخته شده اند.

تاثیرات معماری کاخ

همانطور که از قبل گفتیم، معماری این بنا از معماری ایرانی بسیار متاثر بوده و استفاده نموده است. با توجه به شرایط آب و هوایی، برای گرم کردن کاخ به یک راه حل مناسب با استفاده از لوله های سرامیکی رسیده بودند. در واقع آب گرمی که از درون لوله های سرامیکی به گردش در می آمد، حرارت مرکزی را در کف ایجاد نموده و تمام بخش ها را گرم می نمود. از لحاظ تزئینات کاخ اسحاق پاشا ترکیه یکی از غنی ترین نمونه های معماری عثمانی است؛ دربعضی از قسمت ها، آثار معماری غربی باروک-روکوکو که معماری مرسوم همزمان با عصر عثمانی است، دیده می شود. تاثیر معماری شمال قفقاز و ایران نیز به صورت ترکیببی در این بنا مشاهده شده و نتیجه التقاط بی نظیری را ایجاد نموده است.

دروازه ورودی کاخ

دروازه ورودی یک نمونه عالی از مقرنس دارد که یک شکل از گودال های تزئینی معماری است. تقسیم بندی هندسی که گاهی اوقات نیز به عنوان “لانه زنبوری” (به دلیل شباهتی که به لانه های منظم زنبور دارد) از آن یاد می شود. مقرنس هنری ایرانی است که برای تزئین زیر گنبد ها و مخصوصا طاق ها در ورودی ها، ایوان ها و قوس ها، بیشتر در معماری سنتی اسلامی و پارسی استفاده می شود. این ها عناصر تزئینی یادآور استالاکتیک ها (stalactites) در غارها نیز هستند، و ممکن است به نام “سقف های استالاکتیت” نیز شناخته شوند. مقرنس در حدود میانه قرن دهم میلادی در شمال شرقی ایران و البته شمال مرکزی آفریقا پیشرفت نمود. هر چند این دو گزینه بسیار شبیه به یکدیگر هستند اما هر یک مجزا از دیگری سیر تکامل خود را طی نمودند.

مثال این نمونه ها را می توان در کاخ الحمرا در گرانادا (the Alhambra in Granada) اسپانیا، کاخ عباسیان در بغداد عراق (the Abbasid Palace in Baghdad) و آرامگاه سلطان قایتبای (the mausoleum of Sultan Qaitbay) در قاهره مصر یافت. سقف های مستطیلی بزرگ چوبی با دکوراسیون مقرنس مربوط به قرن ۱۲ کاپلا پالانتینا (Cappella Palatina) پالرمو در سیسیل و دیگر ساختمان های مهم در نورمان سیسیلی (Norman Sicily) نمونه های مشابه سقفی با کاخ اسحاق پاشا ترکیه دارند. تزئین می کند. همچنین بسیاری از نمونه های مقرنس را در ارمنستان نیز می توان یافت.

اتاق نگهبانان

اتاق نگهبانی در کاخ اسحاق پاشا ترکیه پلانی مستطیل شکل دارد و محلی برای استراحت نگهبانان بوده که در آن به اولین حیات مجموعه باز می شود. متاسفانه سقف اصلی این قسمت از بنا، فرو ریخته است. در این اتاق، که محل استراحت و حضور نگهبان بوده، هیچ پنجره ای وجود نداشته و از طریق چهار در، با حیاط اول مجموعه مرتبط می شد. دو تا از درهایی که در مرکز این فضا قرار گرفته اند، شکلی طاقی شکل دارند و دو در دیگر بسیار ساده و مستطیلی هستند. توجه داشته باشید ارتفاع کوتاه این درها، به دلیل جلوگیری از هجوم مهاجمین بود. با این حال، تصور عبور روزانه از این درها، عذاب آور است.

حیاط بیرونی و فواره شیر 

در حیاط بیرونی کاخ اسحاق پاشا ترکیه یک فواره ساخته شده است که شیر از یک سمت و آب از سمت دیگر آن به درون حوضچه ای جریان داشته است. به همین دلیل به آن فواره شیر می گویند. امروزه با استفاده از لوله های سرامیکی، بر خلاف بخش های دیگر که امروز باقی می ماند، همچنان آب خنک و سرد را از سرزمین های بالادست به سمت این فواره می آورد. تلنبه این فواره اصلی نیست. طاقچه چشمه توسط دو قوس تیزه دار نازک طراحی شده و بسیار عمیق است.

در تزئینات این قوس ها از حجاری ها و نقاشی های گیاهان و گل های مختلف استفاده شده و با برگ هایی منحنی در یکدیگر بافته شده است. برای قرار دادن کاسه آب، دو طاقچه در قسمت داخلی چشمه قرار گرفته است. یک آینه در میان تزئینات سبک باروک حجاری شده به شکل نقاشی های گیاهی مانند شاخه و برگ منحنی وجود دارد. در بالای این ترکیب، یک درخت سرو با شعاع و برگ خمیده بافته شده که نماد عاشق بین آب و درخت سرو است، دیده می شود. این طاقچه به یک استخر کوچک هم در پایین این طاقچه ها قرار دارد که آب را در نهایت به لوله های کوچکی هدایت می کند. در دو طرف این فواره هم، دو سکوی سنگی برای نشستن و استراحت وجود دارد.

زیرزمین کاخ اسحاق پاشا ترکیه

اتاق های خدمتکار و انبار غله، بخشی از ساختمان های حیاط داخلی را تشکیل می دهند که از طریق یک درب در قسمت گوشه ی جنوب غربی قرار گرفته و در آن اصطبل نیز وجود دارد. این بخش با اتاق های دو طبقه خدمتکاران که در یک زیرزمینی عمیق ساخته شده است، دارای ساختاری سه طبقه است و یکی از بخش هایی از کاخ اسحاق پاشا ترکیه است که به شدت آسیب دیده است. طبقه زیرزمین با پلانی مستطیلی شکل و بسیاری از اتاق هایش به عنوان یک انباری یا یک اتاق ذخیره مواد غذایی مورد استفاده قرار می گرفت. اتاق های خدمه، همانطور که از ویرانه ها درک می شود، دو داستان داشتند و از سطح طبقه اول از بین رفته اند. این گروه از ساختمان ها متصل به دیوار اصلی حرم بوده است.

موقعیت دقیق و دسترسی به آن

کاخ اسحاق پاشا ترکیه در ۹ کیلومتری جنوب غربی مرکز دوغوبیازیت واقع شده است. این شهر در محل اتصال دو جاده اصلی قرار دارد: E80 از آگری (۹۳ کیلومتر تا غرب) تا مرز گوربولاک به سمت ایران (۳۵ کیلومتر به سمت جنوب شرقی) و E99 از ایگدیر (Iğdır) (52 کیلومتر به سمت شمال) به ارسیش در ساحل شمالی دریاچه ون (۱۳۵ کیلومتری جنوب غربی) است. از شهر می توانید مینی بوس هایی را به سمت کاخ سوار شوید.